Waarom Responsible AI?

Recent las ik een blog van Bill Gates over hoe Artificial Intelligence ons leven gaat veranderen. Het was verleidelijk om mee te gaan in het enthousiasme waarmee Gates schrijft over de mogelijkheden die AI ons binnen afzienbare tijd te bieden heeft. Tegelijkertijd riep het bij mij ook een dystopisch beeld op. Beter dan de Franse filosoof Sadin, die onlangs door NRC werd geïnterviewd, kan ik het bijbehorende gevoel niet beschrijven.

Generatieve AI versus menselijke expressie

Vooral in zijn beschouwing over generatieve AI benoemt Sadin voor mij het grootste risico dat de ontwikkelingsrichting van AI op dit moment in zich draagt: “We doen nergens meer moeite voor, we hoeven onze intellectuele capaciteiten niet meer te gebruiken. […] Het leren van de taal, het inspannen van de geest, ergens moeite voor doen. Zweten, ploeteren, lijden. Schrijven is niet makkelijk, maar het is ook de weerslag van onze individualiteit, van ieder wezen: spreken in de eerste persoon, ons uitdrukken op onze eigen manier, op ons eigen niveau, zowel in het dagelijkse leven als in grote romans. Daarom vind ik dat generatieve AI een bedreiging vormt voor menselijke expressie, een van de meest fundamentele aspecten van het mens-zijn.”

Niets wat de moeite waard is, komt zonder inspanning

Ik ben sterk overtuigd van het belang om je in te spannen, om moeite te doen voor dat wat je wilt bereiken. Zoals Theodor Roosevelt ooit zei: “Nothing worth having comes easy”. Juist door onze aandacht en energie te richten op datgene wat we nastreven, krijgt het waarde. En dat is ook de enige manier om iets echte waarde te geven. Dus zo beschouwd hebben door generatieve AI gemaakte creaties minder waarde.

Vriend of vijand van creativiteit?

Betekent dit dat generatieve AI, of AI in het algemeen dan per definitie slecht is? Absoluut niet. Een collega van mij merkte naar aanleiding van Sadins interview op dat AI juist kan bijdragen aan meer creativiteit en prikkelingen van het menselijk brein. En ook de voordelen die Gates noemt zijn niet denkbeeldig. Het ingewikkelde aan dit vraagstuk is dat beide perspectieven waar kunnen zijn: AI kan zowel prikkelen en creativiteit bevorderen, en de mensheid helpen, als afstompen en oppervlakkig maken, en afdoen aan wat ons tot mens, tot relationeel wezen maakt.

De noodzaak van Responsible AI

Juist daarom is het belangrijk om bij de ontwikkeling en inzet van AI-toepassingen rekening te houden met de mogelijke impact op mens en maatschappij. We moeten oog hebben voor een eerlijke, rechtvaardige verdeling van kosten en baten, maar ook voor hoe AI ons denken, handelen en onze interactie met anderen beïnvloedt. Hoewel ik Sadins pessimisme niet deel, kan ik zijn waarschuwing waarderen: het overlaten van de ontwikkeling van AI aan winstgedreven bedrijven maakt verantwoord gebruik ervan niet waarschijnlijker. Daar zijn genoeg voorbeelden van te noemen, waaronder recent de aanklacht tegen Meta in verband met de verslavende werking van algoritmes op Facebook en Instagram. En ook het bestuur van OpenAI leek er zo over te denken, toen zij CEO Sam Altman ontsloegen.

Ik geloof stellig in de positieve bijdrage die AI kan leveren aan de maatschappij, en ben in die zin optimistisch. Echter, we moeten nog leren hoe we AI kunnen inzetten zonder afbreuk te doen aan wie wij als mens zijn, onze menselijke waardigheid. En daarin ligt wat mij betreft op dit moment de grootste uitdaging, en de grootste noodzaak om AI op een verantwoorde manier in te zetten.